Macie z tym bardzo często problem. To nie tylko matura, ale żmudne i trudne lekcje w szkole. Wcale nie muszą takie być, ponieważ przy analizie i interpretacji wiersza istnieją również jakieś constans, co nie znaczy, że to schematy, ale ciekawa droga, pomagająca zrozumieć “co autor miał na myśli”.

Na co musisz bezwzględnie zwrócić uwagę?

1. Kto mówi?

 

(słynny podmiot liryczny, osoba mówiąca)

2. Do kogo mówi?

(adresat utworu)

3. O czym mówi?

(tematyka, problematyka utworu)

4. W jaki sposób mówi?

(środki artystycznego wyrazu, budowa, rymy itp.)

 

• Kto mówi? 

 

Czy postać „ja” lirycznego jest wyeksponowana w wierszu? 

Czy podmiot liryczny jest kobietą czy mężczyzną (przyjrzyj się dokładnie, np. przymiotnikom, jakich używa, mówiąc o sobie)? 

Czy osoba mówiąca w wierszu jest młoda, dojrzała czy starsza? 

Czy podmiot liryczny kojarzy Ci się z jakąś znaną postacią? 

Czy „ja” liryczne wypowiada się w swoim imieniu? 

W jakiej sytuacji znajduje się osoba mówiąca w wierszu? 

Czy podmiot liryczny jest osobą wierzącą? 

Czy „ja” liryczne można utożsamić z autorem wiersza? 

 

• Do kogo mówi? 

 

Czy podmiot liryczny kieruje swoją wypowiedź do konkretnego adresata? 

Czy adresatem wiersza jest grupa osób? 

Czy podmiot liryczny kieruje swoją wypowiedź do całego pokolenia? 

Kim jest adresat wiersza (konkretnym człowiekiem, Bogiem, zwierzęciem, przedmiotem, pojęciem abstrakcyjnym…)? 

Czy w każdej strofie wiersza „ja” liryczne zwraca się do tego samego adresata? 

Czy „ja” liryczne zwraca się do osoby, której zadedykowano wiersz? 

Czy podmiot liryczny zwraca się do samego siebie?

 

• O czym mówi? 

 

Co jest podstawowym tematem wiersza (miłość, wiara, wydarzenie historyczne…)? 

Czy miejsce, w jakim znajduje się podmiot liryczny ma istotne znaczenie? 

Czy czas w wierszu ma znaczenie (symboliczna data, epoka…)? 

Jakie znaczenie dla treści wiersza ma jego tytuł? A może wiersz nie ma tytułu – dlaczego? 

Czy dedykacja może pomoc w interpretacji wiersza? 

W jakim celu powstał wiersz (żeby wzruszać, bawić…)? 

 

• W jaki sposób mówi? 

 

Czy wiersz należy do liryki bezpośredniej czy pośredniej? 

Czy wiersz jest przykładem liryki osobistej? 

Czy wiersz jest monologiem wewnętrznym? 

Do jakiego gatunku lirycznego należy utwór (hymn, sonet…)? 

W jakim stylu został napisany wiersz? 

Czy wiersz ma tytuł? Jeśli tak, jaką ma on formę? 

Czy wiersz ma motto albo dedykację? 

Czy wiersz ma szczególny układ graficzny (np. Memento K. Wierzyńskiego)? 

Czy w wierszu występuje podział na strofy, czy wiersz jest ciągły (stychiczny)? 

Ile wersów występuje w każdej strofie? 

Z ilu sylab składa się każdy wers? 

Czy występuje średniówka? 

Czy występują rymy? Jakie (żeńskie, parzyste…)? 

Czy występuje refren? 

Czy w wierszu występuje ironia? 

Jaki nastrój dominuje w wierszu? 

Jakich środków stylistycznych użyto? Jaką pełnią one funkcję? 

Czy użyto realistycznego czy fantastycznego sposobu obrazowania? 

Czy widzisz nawiązania do innych dzieł (cytaty, podobny tytuł, podobna budowa)? 

Do dzieła!